Het begrip Temenos

Temenos is een archetypisch beeld uit de psycholgie van Jung dat in dromen  en visioenen voorkomt als een taboe-gebied van waaruit het de dromer mogelijk wordt het Onbewuste te beleven. Het heeft een isolerende en beschermende werking waardoor de dromer beschermt tegen de chaos van het Onbewuste. Het biedt bescherming tegen de psychotiserende werking van het Onbewuste (de geestelijke natuurkrachten). De Temenos is een gebied waar bewustzijn ontwikkeld wordt.

Het achetypische beeld van de Temenos  bestaat uit een afgesloten meestal rechthoekige  ruimte waarin strikte regels gelden, in tegenstelling tot het gebied daarbuiten waar geen regels heersen.  Voorbeelden van dit soort droombeelden zijn een rechthoekig plein midden in een stad, of voor een kerkgebouw, maar ook een dam- of schaakbord, een regelmatig aangelegde tuin, of zelfs een voetbalveld. De plaats midden in een stad geeft aan dat eenTemenos ook een centrumfunctie heeft en in verband staat met het onbewuste centrum van de totale persoonlijkheid, het Zelf, of daar een uitdrukking van is.

Dit soort archetypische beelden dient zich spontaan aan in dromen en visioenen als de persoon in geestelijke nood is. Bijvoorbeeld als er een neurose of psychose dreigt. Dus als de krachten van het Onbewuste de krachten van het Bewuste dreigen te overweldigen. De bedoeling hiervan is dat er in het bewustzijn structuur geschapen wordt waarmee de angstaanjagende chaos van het opdringende Onbewuste geordend kan worden. In dat soort noodtoestanden van het bewustzijn wordt de persoonlijkheid als vanzelf (want het is een spontane activiteit van het Onbewuste) betrokken op dat centrum en manifesteert het zich als het archetypische beeld van de Temenos.  Als dat achetype niet werkt  (als het verworpen wordt door het bewustzijn) valt de persoonlijkheid uit elkaar in een veelvoud van deelpersoonlijkheden.

 

Het dambord en het spel daarop is een klassiek beeld van zo’n Temenos. Omdat het afgeschermd is met een grens waarbinnen het spel gespeeld moet worden, en het spel moet volgens strikte regels en binnen een strikt beperkte tijd gespeeld worden. Het gaat hier om de dimensies van tijd en ruimte. De dimensies van het bewustzijn.  Het Onbewuste kent geen tijd en geen ruimte, alles is daar overal en tegelijk. Het Onbewuste kent ook geen tegenstellingen. Het bewustzijn bestaat bij de gratie van tegenstellingen omdat dat de dynamiek van de gebeurtenisssen verschaft. Het Onbewuste slaapt, het Bewuste is wakker.

Een Temenos is vrouwelijk, misschien heet het spel daarom in het Frans “Jouer aux dames”, en in het Duits  “Damenspiel”. In het Nederlands had het eigenlijk “damen” moeten heten. Maar het heet “dammen” en doet ons denken aan de vele dammen en dijken in ons land. Maar dammen zijn uiteindeljik ook constructies die de woeste natuurkrachten moeten beteugelen.

 

Het dammen vanwege de hierboven genoemde kwalificaties is een perfecte manier om het bewustzijn te ontwikkelen en te oefenen en is te beschouwen als een oervorm van waardenvrije psychotherapie.

 

Jung ontleende het begrip Temenos aan de Oude Grieken, waar een Temenos een afgegrenst bos was dat aan een  vrouwelijke Godheid   gewijd was en waar mensen heen gingen om heil en genezing  te vinden. Als we kijken naar de klassierk kerken met de pilaren en het gewelf daarboven zien we een gestyleerd bos met bladerdak en daarboven de heme; een Temenos, en de Godheid is niet ver. Een plek om genezing in geestelijke zin op te doen.