De fascinatie in het voetbal- en het damspel verklaard vanuit de paradox van het Archetype van de kwadratuur van de cirkel.

De gegrepenheid door het voetbalspel bij zowel spelers als publiek is alom bekend. Minder bekend is deze gegrepenheid of fascinatie bij een bordspel zoals dammen, omdat het dammen zich beperkt tot een veel kleiner publiek. Toch gaat het bij zowel dammen als voetballen om dezelfde wezenlijke structuur met een diepe psychologisch onbewuste laag waarin het Archetype van de kwadratuur van de cirkel speelt. Een Archetype is een aangeboren gedragspatroon dat onbewust is en dat helend of verwoestend kan werken op de persoonlijkheid.

Oppervlakkig gezien lijken voetbal en dammen op elkaar als je kijkt naar de rechthoekige of vierkante vorm van het veld of het bord waarop het spel gespeeld wordt en het rond-zijn van de bal en de stukken. Veld en bal, bord en stukken zijn qua vorm tegengesteld zoals vierkant en cirkel tegengesteld zijn en niet tot elkaar te herleiden zijn. De exacte berekening van de oppervlakte van een cirkel is onmogelijk. Dit is het probleem van de kwadratuur van de cirkel dat de geleerden uit een soort gegrepenheid of fascinatie al eeuwen bezig houdt.

Deze gegrepenheid of fascinatie lijkt op die van de oude alchemisten die van het onedele metaal lood het edele metaal goud wilden maken, of het universele medicijn dat onsterfelijkheid schonk, het levenselixer. Pseudo-wetenschap die tot niets leidt. Maar de fascinatie waarmee deze pseudo-wetenschap bedreven werd is een psychologisch fenomeen dat z’n aantrekkingskracht dankt aan onbewuste processen die zich in die fascinatie manifesteren. Het Onbewuste produceert als symbool onoplosbare problemen met het doel het Bewustzijn te binden om via die weg het Bewustzijn te verruimen en te vernieuwen.

(Als voorbeeld wijs ik hier grote wetenschappers uit de 17^de eeuw, waarvan Isaac Newton de grootste was, die bijna allemaal alchemist waren en in de alchemie niets bereikten, maar op gebied van natuurkunde, wiskunde, sterrenkunde de wereld een ander aanzicht gaven.)

Eenzelfde soort fascinatie door onoplosbare problemen treffen we aan als psychologisch proces bij mensen waarvan het bewustzijn vastgelopen is en geen oplossing kan vinden voor actuele problemen. Fascinatie betekent hier dat die mensen vanuit een onbegrepen innerlijke drang zich met problemen gaan bezighouden die per definitie met rationeel denken enlogica niet opgelost kunnen worden.

Deze drang ontstaat als er een noodzaak is een zich een nieuw aandienend probleem het hoofd te bieden en de bekende (bewuste) methodiek van probleemoplossing niet voldoet. ( Dat is begrijpelijk omdat het Bewustzijn alleen de oplossing kent waarvan de oplossing al bekend is.) Een voorbeeld hiervan is de drang om de kwadratuur van de cirkel te ontdekken. Een probleem dat in letterlijke zin niets met het werkelijke probleen te maken heeft, maar symbolisch gezien moeten worden als een geestelijke oefening om het Bewustzijn toegankelijk en ontvankelijk te maken voor nieuwe inzichten. De onoplosbare zaken waarmee men zich in dit soort geestelijke oefeningen bezig houdt zijn te beschouwen als Archetypische beelden die in het grensgebied van het Onbewuste en het Bewuste gevormd worden om zo het Archetype van het ’onoplosbare probleem’ z’n invloed op het Bewustzijn uit te kunnen laten oefenen. Een Archetype is een soort geestelijke hardware dat als als een soort raamwerk vorm geeft aan het gedrag. Een Archetype is een gedragspatroon. Maar door het geestelijke, instinctieve en onbewuste karakter van het Archetype oefent het een fascinerende werking op het Bewustzijn uit en produceert allerlei fantasiebeelden. De fascinatie, vooral door het geestelijke aspect er van, kan zo sterk zijn dat het blijvend is en de persoon er niet meer van los komt en er een soort bezetenheid in de vorm van een obsessie ontstaat die het bewustzijn gevangen houdt in allerlei cirkel redeneringen. De fascinatie kan ook de cirkel van de bewuste redeneringen doorbreken en het Bewustzijn verruimen met nieuwe inzichten die in de geproduceerde fantasiebeelden symbolisch weergegeven zijn, en zodra dat nieuwe inzicht doorbreekt in het Bewustzijn is de fascinatie weg. Alsof er een betovering verbroken is. De fascinatie gaat meestal zo lang door totdat dat punt van doorbreken is bereikt. Dit is het geval bij repeterende dromen waarbij de droom jaren door kan gaan totdat ie z’n inhoud met de bewuste instelling kan integreren. De analyse van dromen in het psychotherapeutische proces bevordert dit. De droom is immers de koninklijke weg naar het Onbewuste. Het Onbewuste is gewoon alles waarvan we ons niet bewust zijn, maar in symboolvorm wel met ons meedragen. Dus het gaat om bewustwording van dat Onbewuste. De analyse van dromen die bijna allemaal paradoxaal zijn bevordert dat proces van bewustwording, maar ook het bezig zijn met paradoxale zaken als een voetbalwedstrijd of een dam- of schaakpartij als geestelijke oefening bevordert die bewustwording. Goed kijkend naar het voetbalspel of het damspel is daar het wezenlijke kenmerk van het probleem van de kwadratuur van de cirkel te zien. Iets ronds en onberekenbaars moet binnen een vierkant of rechthoekig kader berekenbaar worden gemaakt. En het lukt nooit, er is altijd een tegenkracht die het verstoort of onmogelijk maakt, en de gegrepenheid om het toch te laten lukken verklaart de fascinatie. Deze fascinatie is er bij zowel spelers als publiek, want het publiek speelt in wezen ook. Symbolisch gesproken gaat het bij voetbal om, om de bal vierkant te maken, en dat gebeurt als de bal in het rechthoekige doel verdwijnt. Voorlopig althans want als de tegenpartij weer scoort is ie weer rond. Zo werkt het ook in het damspel waar het gaat om beheersing van de vierkante velden en uiteindelijk het totaal van honderd velden.

Zowel bij voetbal als bij dammen, als bij de berekening van de oppervlakte van een cirkel is er geen wiskunde waarmee feilloos de uitkomst berekend kan worden. En dat bepaalt de fascinatie en maakt allerlei fantasiebeelden uit het Onbewuste los, net zolang totdat de inhoud uit het Onbewuste z’n weg naar het Bewustzijn gevonden heeft en daar een plaats heeft gekregen.

Als therapeutisch middel en geestelijke oefening om tot bewustwording te komen stimuleer ik het dromen maar ook ook de verdieping in het damspel en wordt daarbij bijgestaan door een internationaal grootmeester en veelvoudig wereldkampioen in de damsport. Het gaat om de Archetypes van de paradoxaliteit die in het voetbal- en damspel uitgebeeld worden. Om praktische redenen heeft het damspel de voorkeur omdat daar de fascinatie niet zo uit de hand kan lopen als het voetbalspel (hoeveel doden zijn daar intussen al gevallen!?) Als geestelijk medicijn heeft en Archetype heeft immers een helend als een vernietigend aspect, net als elk medicijn dat in bepaalde gevallen een dodelijk gif kan zijn.

Het kader waarin het spel zich afspeelt, het speelveld en het speelbord, is een symbolische temenos. Een soort afgebakende heilige ruimte waarbinnen het mogelijk is het Onbewuste te beleven en zo ons Bewustzijn te verrijken.